Fluoryzacja

Fluoryzacja to jedna z metod zapobiegania próchnicy. Korzystne działanie fluoru na szkliwo wyrzniętych już zębów wynika głównie z jego bezpośredniego kontaktu z powierzchnią zęba, dlatego najczęściej stosowaną jest obecnie fluoryzacja kontaktowa, inaczej fluoryzacja egzogenna.

Fluoryzacja zębów (fluoryzacja kontaktowa) to zabieg wykorzystywany w celach profilaktycznych, w trakcie którego stosuje się związki fluoru.

Fluor jest pierwiastkiem chemicznym z grupy fluorowców, o dużej aktywności chemicznej. W dużych ilościach działa toksycznie na żywe organizmy. W niewielkich ilościach jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu – szczególne jest jego znacznie w metabolizmie kości i zębów. Fluor jest pierwiastkiem wchłanianym głównie z przewodu pokarmowego. Występuje w wielu produktach spożywczych m.in. w wodzie, herbacie, produktach zbożowych, rybach, orzechach.

Dodatkowe podawanie fluoru w tabletkach czy kroplach nie jest obecnie zalecane jako działanie profilaktyczne.

Ze względu na działanie przeciwpróchnicowe, fluor szeroko stosowany jest w gabinetach stomatologicznych w profilaktyce tej próchnicy. W mniejszych stężeniach jest powszechnym składnikiem past i płukanek przeznaczonych do utrzymywania prawidłowej higieny jamy ustnej w warunkach domowych. Korzystne działanie fluoru na szkliwo wyrzniętych już zębów wynika głównie z jego bezpośredniego kontaktu z powierzchnią zęba, dlatego najczęściej stosowaną jest obecnie fluoryzacja kontaktowa, inaczej fluoryzacja egzogenna. Polega ona na nakładaniu bezpośrednio na powierzchnię oczyszczonego zęba preparatów fluorowych w postaci m.in. żeli, lakierów czy pianek fluoryzacyjnych.

Jak przebiega fluoryzacja?

Znanych jest wiele metod fluoryzacji. Najczęściej w gabinetach stomatologicznych stosowana jest fluoryzacja z zastosowaniem żeli, lakierów lub pianek o wysokim stężeniu związków fluoru. Zabieg fluoryzacji wykonywany jest najczęściej po dokładnym oczyszczeniu zębów. Preparat fluorowy w postaci żelu lub lakieru nakładany jest cienką warstwą na powierzchnię zębów. Warstwa ta utrzymuje się przez kilka godzin, uwalniając do szkliwa jony fluorkowe. Pianki stosowane są na specjalnych nośnikach tzw. łyżkach. Pianka pozostaje w ustach przez kilka minut, po czym jest wyjmowana, a pozostałe jej resztki należy dokładnie wypluć.

Po zabiegu fluoryzacji nie powinno się spożywać posiłków ani pić przez około 2 godziny. Fluoryzacja może zostać wykonana zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Nadmiar fluoru szkodzi zdrowiu, dlatego częstotliwość, rodzaj preparatu oraz forma jego podania powinna zostać dobrana przez lekarza stomatologa zgodnie z potrzebami pacjenta.

Zalety oraz wskazania do zastosowania fluoryzacji

Fluoryzacja kontaktowa wykorzystywana jest w celu zapobiegania próchnicy. Próchnica jest chorobą powodowaną prze bakterie. W procesach metabolicznych mikroorganizmów, cukry dostarczane ze spożywanymi pokarmami przekształcane są w kwasy. Wraz z kumulacją kwaśnym związków dochodzi do spadku pH w jamie ustnej.

Oprócz działań profilaktycznych oraz leczenia początkowych zmian próchnicowych związki fluoru wykorzystywane są w leczeniu nadwrażliwości szyjek zębowych.

Niskie pH powoduje rozpuszczanie szkliwa i stopniową utratę jego struktury. Początkowo prowadzi to do powstawania zmian w porowatości szkliwa, a następnie coraz głębszych ubytków. Głównym składnikiem budulcowym szkliwa są hydroksyapatyty i fluoroapatyty. To właśnie te drugie cechują się większą odpornością na rozpuszczanie w kwasach, a co za tym idzie – sprawiają, że zęby stają się bardziej odporne na próchnicę. Fluor nakładany na powierzchnię zęba przenika powierzchniowe warstwy szkliwa i wypiera hydroksylowe fluoroapatyty. Fluor wykazuje nie tylko działanie wzmacniające szkliwo, wspomaga też procesy remineralizacyjne, tzn. wspomaga odtwarzanie niewielkich uszkodzeń szkliwa wynikających z działania kwasów. W związku z tym stosowany jest także w leczeniu początkowych zmian próchnicowych tzw. białych plam.

Innym pozytywnym działaniem fluoru jest jego wpływ na procesy metaboliczne bakterii próchnicotwórczych. Fluor hamuje niektóre enzymy bakteryjne (związku chemiczne potrzebne do podstawowych funkcji życiowych komórek bakteryjnych). Powoduje to ograniczenie populacji bakterii, a co za tym idzie – mniej jest szkodliwych kwasów.

Fluoryzacja jest zdrowa czy szkodzi? Skutki uboczne fluoryzacji

Stosowanie fluoru niesie za sobą ryzyko poważnych zagrożeń. Fluor jest substancją toksyczną, przekroczenie dawki toksycznej powoduje szereg niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet życia skutków. Szczególnie niebezpieczne jest przyjmowanie fluoru drogą pokarmową. Duże zagrożenie niesie ze sobą połykanie przez dzieci pasty do zębów. Przy każdym szczotkowaniu zębów należy pilnować, aby dziecko nie połykało pasty. W przypadku małych dzieci można po zakończonym szczotkowaniu resztki pasty zebrać jałową gazą. Warto pamiętać, że fluor to nie tylko pasta do zębów czy płyn do płukania ust. Jest on pierwiastkiem powszechnie występującym w wodzie, herbacie i wielu produktach spożywczych.

Fluoroza jest chorobą zębów wynikającą z nadmiernego przyjmowania fluoru w trakcie rozwoju zębów. Związana jest z przewlekłym zatruciem fluorem. W zależności od stopnia zaawansowania przyjmuje ona postać od pojedynczych białych plam, aż do rozległych ciemnych przebarwień szkliwa.

Ostre zatrucie fluorem, czyli przyjęcie jednorazowo dużej dawki fluoru, powoduje wystąpienie groźnych dla zdrowia lub nawet życia powikłań. Ostre zatrucie fluorem charakteryzuje się:

bólami brzucha
nudnościami
nadmiernym ślinieniem
łzawieniem oczu
poceniem
bólami głowy
ogólnym osłabieniem

W ramach pierwszej pomocy można podać mleko do picia. Zawarty w mleku wapń wiąże jony fluoru. Pacjent powinien jak najszybciej otrzymać pomoc lekarską.

Istnieją badania dowodzące negatywne oddziaływanie fluoru na układ nerwowy i odpornościowy, a także na procesy metaboliczne zachodzące w żywych komórkach. W wyniku zatrucia fluorem może dojść do uszkodzenia nerek czy wątroby. Przekroczenie optymalnej dawki fluoru może negatywnie wpływać na pracę tarczycy.

WARTO WIEDZIEĆ - Fluoryzacja zębów w szkole

Fluoryzacje są przeprowadzane w niektórych szkołach. Obejmuje ona m.in. uczniów szkół podstawowych klas 1-6, znajdujących się na obszarach, gdzie poziom fluorków w wodzie pitnej nie przekracza wartości 1 mg/l. To tzw. grupowa profilaktyka fluorkowa metodą szczotkowani zębów preparatami fluorkowymi 6 razy w roku, w odstępach co 6 tygodni.

Aby fluoryzacja w szkole mogła być przeprowadzana, zgodę muszą wyrazić rodzice. Dlatego przed planowanym zabiegiem uczeń otrzymuje od wychowawcy kartkę, którą podpisać mogą (ale nie muszą) rodzice.

Pasty z fluorem stosowane w odpowiedniej ilości nie są szkodliwe dla dzieci.

Stosowanie niewielkiej ilości pasty z fluorem jest bezpieczne i istotne dla utrzymania prawidłowego stanu zębów najmłodszych. Nowe zalecenia dotyczące fluoru, które przedstawiają eksperci, oparte na dowodach naukowych zgromadzonych przez Europejską Akademię Stomatologii Dziecięcej i Amerykańską Akademię Stomatologii Dziecięcej.

Fluoryzacja - Bożena Gruda